i Rosjanina - jeżeli jest to przypadek, to w każdym razie dość wymowny. Wojna i pokój powstała w kilka dziesiątków lat po wypadkach stanowiących jej temat i jest już polemiką z legendą napoleońską. Jednak wielka intuicja pisarska Tołstoja potrafiła przezwyciężyć dystans czasu (a może właśnie ów dystans dostarczył niezbędnych środków) i dać przenikliwą analizę zjawiska, o którym mowa. Dobre książki żyją życiem dość bogatym i złożonym, aby każde pokolenie mogło w nich odnaleźć swoją własną aktualność. Tak i powieść rosyjskiego pisarza zawiera fragmenty, które nabierają zupełnie nowego wyrazu dla uczestników diabelskiego widowiska. Warto więc przywołać je na świadectwo i używając ich jako