określenie charakteru promieniowania pierwotnego i jego oddziaływania stało się możliwe dopiero w latach pięćdziesiątych po skonstruowaniu gigantycznych akceleratorów cząstek. Z ich pomocą zrealizowano szereg eksperymentów, których wyniki wyznaczyły nowy poziom stanu wiedzy o cząstkach elementarnych.<br>Proces powstawania pęków zgodnie z posiadana dziś wiedzą, przedstawia się następująco: proton o wielkiej energii dociera z kosmosu do górnych warstw atmosfery, gdzie wywołuje łańcuch reakcji jądrowych. W oddziaływaniu z jądrami tlenu i azotu atmosfery "wybijane są" protony, neutrony, generowane są cząstki elementarne zwane mezonami: mezony cięższe, tzw. mezony ? albo pi-ony naładowane ?+ i ?- oraz pi-ony neutralne ?0. Cząstki wtórne wysokiej energii reagują z jądrami