a historia - jak wiemy - potwierdziła jego obawy. Niebezpieczeństwami tymi były: trywialna materializacja idei socjalistycznej oraz wtłoczenie socjalizmu w formy obce, w obcą tradycję kulturalną. To drugie stanowi również niesłychanie ważny wątek "Idei w ruchu rewolucyjnym". Krótko mówiąc, ostrzegał on wówczas przed taką pragmatyką partyjną, która wtłacza myślenie i działanie w dogmatykę całkowicie sprzeczną z całą historyczną i kulturalną tradycją polskiej myśli społecznej.<br> I wreszcie niebezpieczeństwem, o którym mówi Berent, jest coś, co tkwi w każdej rewolucji - to, że w czasach realizacji masowych ideologii największym zagrożeniem dla swobodnego życia duchowego jest instrumentalne traktowanie kultury.<br> Dla Berenta jest oczywiste, że jeśli rewolucja ma