i teatru, czyli już końca wieku XVIII i oczywiście lat późniejszych. Nie tylko pod kątem najlepszych teatrów Europy, ale także tych z ich rodzinnych miast prowincjonalnych, z Wilna czy Weimaru. Równolegle i w stałym acz kontrowersyjnym związku z przekształceniami teatru dojrzewała refleksja teoretyczna o dramacie i o teatrze; powstawały pierwsze dramaty romantyków, nie bez znaczenia dla ich kształtu były także sądy publiczności. Wszystkie te czynniki miały wpływ, inspirujący i hamujący zarazem, na formę dramatu romantycznego. W różnym oczywiście stopniu: ich uciążliwość najjaskrawiej widać na przykładzie dramatów Wiktora Hugo, piszącego z myślą o konkretnym teatrze. Ale również pełną podziwu ocenę Raszewskiego, że