Brodatego. Prawa miejskie 1261. Mimo zniszczenia przez Krzyżaków 1331, miasto było w XV w. jednym z największych w Wielkopolsce. Od 1454 miejsce sejmików. Na sejmiku 1780 J. Wybicki, autor słów hymnu narodowego, wysuwa projekt uwłaszczenia chłopów. Wielki obóz powstańczy 1848, 28XII1918 powstańcy średzcy zdobywają Dworzec Główny w Poznaniu i fabryczną dzielnicę Wildę. 1939-45 terror hitlerowski, liczne miejsca upamiętnione. <br>Kościół farny gotycki ok. 1423, rozbud. XV-XVI w., wysoka wieża z attyką renesansową, renesansowa kaplica Gostomskich 1598-1602 z gdańską kratą, gotyckie stalle i rzeźby, renesansowe nagrobki, obrazy ze szkoły włoskiej, flamandzkiej i wielkopolskiej. Przy rynku domki szczytowe z XVIII w