do życia, skacze na człowieka, dając mu zarazki dżumy w zamian za jadło i ciepło.<br> Zarazek jest odporny na zimno nawet przez czas dłuższy. I pchła też jest wyjątkowo żywotna, skoro potrafi po roku głodowania zebrać tyle sił, aby skoczyć na człowieka i zarazić go. Zaobserwowano, że przed wybuchem epidemii dżumy szczury nagle znikają z jakiejś osady. Znaczy to, że same wyginęły na skutek tej choroby. Ludzie nauczyli się więc bacznego obserwowania szczurów.<br> Dżuma jest ostrą, zakaźną chorobą gorączkową o bardzo wysokiej śmiertelności. Charakteryzuje ją zapalenie naczyń chłonnych, posocznica i rozlane krwotoki w skórze, tkance podskórnej i trzewiach. Często występują dymienice