jedną w pełni świadomą, że "wszystko dogłębnie przegniło" i że "nie można żyć dalej w ten sposób"; drugą "głęboko oddaną sprawie socjalizmu", niezdolną wprawdzie zdefiniować, czym jest socjalizm, ale mimo to widzącą w nim najwyższy cel swego życia. Bardzo pouczającą ilustracją tego rozdwojenia wewnętrznego, a także dowodem niemożliwości rozwiązania sprzeczności egzystencjalnej na płaszczyźnie teoretycznej, jest artykuł Gorbaczowa "Idea socjalistyczna i rewolucyjna pieriestrojka", opublikowany w listopadzie 1989 roku. Sekretarz generalny KPZR definiował socjalizm w sposób bardzo luźny: uznawał prawomocność różnych jego form, także tych, które ukształtowały się na Zachodzie, dowodząc, że można je pogodzić z gospodarką kapitalistyczną. Za główny błąd radzieckiej koncepcji