i "Polaka", reprezentowany dziś przez oficjalne sfery Demokracji Narodowej we wszystkich trzech zaborach uległ spaczeniu. Miejsce szerokich dążeń niepodległościowych i usiłowań nad rozwojem polskiej idei państwowej wśród ludu polskiego zajęły legalne wystąpienia ND, godzące się z obcą państwowością i zmierzające do osiągnięcia drobnych korzyści narodowych kosztem idei niepodległościowej. Świadectwem tej ewolucji w poglądach i działaniach są: bezczynność trójzaborowej Ligi Narodowej, lojalistyczna polityka Koła Polskiego w Petersburgu, akcja słowiańska zainicjowana i prowadzona przez ND trzech zaborów, wreszcie najnowsza literatura polityczna stronnictwa, sprowadzająca ideę niepodległości Polski do rzędu li tylko idei moralnych, nie mających wpływu na realne dążności narodu polskiego.<br>2) NZR, stojąc