totalitarne, wyniszczy i zdegraduje Europę. "Koniec ludzkości" (Karl Krauss), &lt;orig&gt;"prakatastrofa"&lt;/&gt; (Tomasz Mann), "wielki zasiew katastrofy" (George Kennan), "upadek Zachodu" (Oswald Spengler).<br><br>Wojna ta zburzyła fundamenty dawnego ładu, zdeklasowała całe warstwy społeczne i dała pożywkę totalitarnym ideologiom, które po wojnie mogły urzeczywistniać swe obłąkane utopie: najpierw bolszewicką w Rosji, a potem faszystowską (nie tylko we Włoszech) i nazistowską w Niemczech. Zresztą nowe państwa w Europie Środkowo-Wschodniej również nie były odporne na szowinizm i nacjonalistyczną wersję patriotyzmu.<br><br>Jednak tę katastrofę każdy w Europie przeżywał i zapamiętał inaczej. Wystarczy wziąć do ręki "Ogień" Barbusse'a, "Na Zachodzie bez zmian" Remarque'a, "W nawałnicy żelaza" Jüngera