najazdu od północy, który to okres dzięki Sienkiewiczowi zyskał miano potopu, stały się wielkim przełomem w dziejach Rzeczypospolitej.<br>Szybka i w sumie hańbiąca klęska, jaką wojska Rzeczypospolitej początkowo poniosły, kontrastowała z nastrojami megalomanii stanowej i narodowej, dominującej wśród szlachty pierwszej połowy XVII stulecia. Przeciętny członek tego stanu święcie wierzył, iż góruje nad innymi warstwami narodu. Polacy, utożsamiani z dawnymi Sarmatami, przodują wśród narodów Europy, ta zaś jest najprzedniejszą częścią świata. Nic więc dziwnego, iż najlichszy nawet szlachciura czuł się usytuowany na samym szczycie jakiejś ogromnej drabiny, sięgającej wierzchołkiem do samego Nieba, które również roztacza nad Rzecząpospolitą pieczołowitą opiekę.<br>Historia lubi się