początek zauważa Wokulski, &lt;gap&gt;. Wkrótce wrażenie to intensyfikuje się jeszcze bardziej &lt;gap&gt; i bohater odkrywa, że "od zdrady, rozczarowania i upokorzeń jest jeszcze coś gorszego. Ale co?... Oto - jazda koleją".<br>Jak zwykle u Prusa, stan psychiczny bohatera pozwala na wprowadzenie do powieści elementów symbolizmu: motywacja realistyczna uzasadnia je, wiążąc ze wspomnianymi już halucynacjami. W tym momencie pojawia się obraz jazdy koleją ze wszystkimi swoimi składnikami, wyodrębnionymi wyżej (na marginesie Henryka Flisa): obraz negatywnie nacechowany emocjonalnie &lt;gap&gt;; kojarzący ruch i opętanie &lt;gap&gt;; eksponujący brak wpływu podróżnego na jazdę &lt;gap&gt; i jego lęk &lt;gap&gt;, a wreszcie sugerujący syntetyczne, przenośne znaczenie całej sceny &lt;gap&gt;.<br>Wokulski doświadcza ostatecznej anagnosis: rozpoznaje wreszcie prawdziwy