rozwijający tradycję starożytnej wiedzy o człowieku (<foreign lang="lat">humanus</> - ludzki), zawartej w filozofii i literaturze. Jak wiemy, znaczna część kultury antycznej była znana wiekom średnim, i choć wiedza ta była krucha i ułamkowa, różnica między obiema epokami nie tkwi w samym stopniu znajomości antyku. Cechą najistotniejszą średniowiecza było uporządkowanie świata w duchu hierarchicznym. Hierarchiczna była organizacja polityczna Europy feudalnej z papieżem i cesarzem na czele. Hierarchiczny był także układ nauk, na których szczycie postawiono teologię. Gdy w XII w. pojawiły się uniwersytety, a wraz z nimi zawód uczonego - klerka, sztywna hierarchia zrazu jakby się zachwiała, ale niebawem Kościół poddał organizację uczelni swej kontroli