Sam fakt, że przywódca radzieckiego państwa używał słów "wolność" i "demokracja" w ich obiegowym, "burżuazyjno-liberalnym" sensie, był ważnym świadectwem klęski marksistowsko-leninowskiej indoktrynacji. Bez tej klęski "fenomen Gorbaczowa" byłby niemożliwy, zaś bez Gorbaczowa (z czym zgadza się Jelcyn) półtotalitarny system Breżniewowski mógłby trwać jeszcze dość długo. Reformy Gorbaczowa odsłoniły ideologiczne bankructwo systemu, powodując jego delegitymizację, a następnie upadek. Dezintegracja systemu radzieckiego w czasach Breżniewa dowiodła, że bez ofensywności ideologicznej totalitaryzm komunistyczny traci swój dynamizm, pewność siebie i poczucie celu. Pieriestrojka wykazała z kolei, że system radziecki nie może przetrwać bez ideologicznej obłudy. Głasnost' zniszczyła resztki legitymizacyjnej ideologii systemu, ukazała ponurą