czy nieświadomego przekonania, że istotnym pierwiastkiem istnienia jest zło i walka, że po wszystkie czasy i przyroda, i ród ludzki, stanowiący tylko część przyrody, są terenem zmagań. Jedynym moim udziałem i przykazaniem jest uchronić siebie. Uchronić się albo zdobywając potęgę, pieniądz - jak to czynią bohaterowie Balzaka, albo uchronić się, stwarzając imaginatywną władzę, podobną do władzy bóstwa, które patrzy na szamotanie się śmiertelnych z góry, z wielkiego oddalenia. Epoka Balzaka jest epoką romantycznego Ideału, ale właśnie niewspółmierność pomiędzy ideałem a rzeczywistością pogłębia surowość oceny i prowadzić musi do pesymizmu. Ideał rozwiewa się, nie odżywiany żadnym pokarmem unosi się gdzieś na nieosiągalnych wyżynach