halo, tęcza, smugi świetlne itd.). Ostatnia księga stanowi próbę ukazania procesów dokonujących się pod wpływem ciepła, zimna, wilgoci i suchości (Arystoteles, 1982). <br> Pierwsze informacje o prawidłowościach rządzących cyrkulacją monsunową pochodzą jeszcze z czasów starożytnych. Już w drugiej połowie pierwszego stulecia naszej ery wykorzystywały je statki handlowe dostarczające systematycznie do portów imperium rzymskiego towary pochodzące z Indii i Chin (S. Nowakowski, 1965). Stwierdzono, że wiatry monsunowe umożliwiają utrzymywanie regularnej żeglugi morskiej z południową i południowo-wschodnią Azją i mogą przyczynić się do znacznego skrócenia czasu rejsu. Sierpniowy monsun południowo-zachodni pozwala bowiem na przebycie pod żaglami Oceanu Indyjskiego, nadto wyznacza niezawodnie kurs