Z tym ruchem - na dobitkę - nigdy nie chce się całkiem utożsamić... w czym walnie pomaga mu obfitość ról, w które się może wcielać (choćby bohatera, narratora, autora). Stąd wrażenie, że także jako pisarz Gombrowicz udaje, nie mówi całkiem poważnie; nie naprawdę kocha i nie naprawdę zabija. Tak jest - moim zdaniem - istotnie i to go właśnie różni od Nietzschego. Nietzsche chciał, aby człowiek - zmieniając się i przekształcając - podejmował z całą pasją i ryzykiem przeświadczenia i doświadczenia, przez które przechodził. Aby sam siebie przekuwał surowo w nadczłowieka...<br>Mimo licznych podobieństw do marzeń Nietzschego Gombrowicz trzyma się w istocie bliżej Schopenhauera. Usilnie podkreśla bowiem