człowieka. Właściwa dla neandertalczyków masywna czaszka była cechą, która rozwinęła się w trakcie zasiedlania Europy. Zapewne ludzie ci przystosowani byli do życia w stosunkowo chłodnym klimacie. Ich hordy zapędzały się na obrzeża tundry, polując tam na renifery i mamuty (ryc. 17.10). Ostatnie ich stanowiska są datowane na 31-34 ka (St. Cesaire we Francji).<br>Pierwsze krótkotrwałe ocieplenie w początkach ostatniego wielkiego zlodowacenia <br>było czasem przybycia do Europy nowej fali migracyjnej człowieka. Były to ludy rasy kromaniońskiej (Cro-Magnon), nie różniące się już istotnie od dzisiejszego, bardzo wszak zróżnicowanego geograficznie, Homo sapiens. Ludy rasy kromaniońskiej były częścią bardzo swoistego ekosystemu tundry