z tych popiołów powstało. Badania składu chemicznego gwiazd pozwalają ocenić, jak długo trwał proces wypiekania cięższych pierwiastków. Gwiazdy rodzą się i spalają bardzo wolno - modele ich ewolucji wskazują, że niektóre gwiazdy, nawet gromady gwiazd, liczą sobie już 15 czy 16 mld lat. A przecież powstanie gwiazd musiało być poprzedzone jeszcze kreacją materii, pojawieniem się jej <orig>zgęszczeń</>, które narastając doprowadziły do uformowania się galaktyk. Wszechświat powinien więc być odpowiednio starszy od tych gwiazd. Ponieważ wspomniane oceny wieku obarczone są sporym błędem, naciągnięcie rozbieżnych wyników, tak aby się zgadzały, wydawało się możliwe. Niestety, dalsze pomiary sprzeczności nie usunęły, lecz je pogłębiły. Teleskop Hubble'a