wszystkie wartości zostały definitywnie utracone, bowiem <name type="person">Staszewski</> otrzymał "wysoką partyjną emeryturę" (s. 191). <foreign lang="eng">Happy end</> emerytalny jawi się w tej perspektywie jako forma uwieńczenia działalności wszechstronnych ideologów. <name type="person">Gustaw Herling-Grudziński</>, pisząc w swoim Dzienniku o próbach demaskowania <name type="person">Conrada</> przez <name type="person">Kotta</> twierdzi, iż były one typową "<q>mieszaniną intelektualnej ekwilibrystyki i moralnego kretynizmu</>" (1 VIII 1976). Na kartach <name type="tit">Przyczynku do biografii</> nie widać już ekwilibrystyki. Jest natomiast przerażający raport o działaniach, w których mentalność plemienna łączy się ze stylem salonu dla nowobogackich. Gdyby szukać form literackich ukazujących nieludzki charakter totalitarnej ideologii, trudno byłoby znaleźć środki bardziej skuteczne niż te, które mimowolnie zastosował <name type="person">Kott