polityki narodowościowej nie miała jednak - zdaniem autora - nic wspólnego z ideą Marksa. Według niej bowiem przykre, chwilowe konflikty społeczeństwa burżuazyjnego powinny być dla socjaldemokracji zasadniczo obojętne, w każdym razie - chłodno rejestrowane i podporządkowane schematowi obiektywnego rozwoju historycznego, a tam, gdzie to możliwe - odpowiednio wykorzystane." &lt;page nr=42&gt; &lt;page nr=77&gt;<br>Tego rodzaju przykłady bardzo swoistego pojmowania materializmu historycznego znajdujemy również w rozdziale czwartym (np. s. 53). Z dużą znajomością strony prawnej autor analizuje w nim poszczególne fazy kwestii alzacko-lotaryńsakiej, by na jej tle zobrazować przemiany, jakie dokonywały się stopniowo w stosunku socjaldemokracji do tego problemu.<br>Na przykładzie wypowiedzi niektórych posłów autor ilustruje proces stopniowego przechodzenia socjaldemokracji