przemysłu było potrzebne Hitlerowi wcześniej, po zdobyciu władzy mógł je w dowolny sposób wymusić. Prawda diagnozy historycznej zabija jednocześnie dramat, przesuwa namiętności w sferę żałosnych pozorów - gdy spojrzeć na nie z perspektywy spełniającego się ducha dziejów.<br>Ale to, co przyciąga uwagę Viscontiego, to właśnie - z punktu widzenia historii - pozory, zawirowania materii doskonale już wykorzystanej jako budulec dziejów. I znowu w żałosnych ludzkich szczątkach świetnego niegdyś rodu odnajduje autor zakazane piękno. Tym razem nie uzasadniają go żadne inne wartości, somnambuliczne tango jakże aryjskich zwycięzców jest efektownym akompaniamentem końcowej zbrodni: matkobójstwa w formie beznamiętnej eutanazji. Piękno nihilizmu? Ależ tak, Visconti wyciąga tu ostateczne