Heterogeniczna struktura poematu rzutuje także na jego budowę – luźną, miejscami wręcz amorficzną, o swobodnym toku narracji, znamionującym się programową dygresyjnością i epizodycznością, dowolnością skojarzeń i asocjacji, a zarazem dążnością do przekazania potencjalnemu odbiorcy możliwie największej ilości pouczeń, instrukcji i rzeczowych informacji. Musiało to oczywiście ujemnie wpłynąć na wewnętrzną spójność materii narracyjnej. Nie doprowadziło jednak do całkowitego zaniku rygorów konstrukcyjnych. Zwornikiem utrzymującym dostrzegalny związek między kolejnymi sekwencjami monologu, a także zapewniającym związek i jedność poszczególnych segmentów świata przedstawionego w Ziemiaństwie, jest podmiot mówiący, a dokładniej – sposób jego artystycznej konkretyzacji. Konsekwentnie ujawniający swą obecność w warstwie gramatycznej oraz znaczeniowej wypowiedzi, wyraźnie