pójść drogą pośrednią, najbliższą sercom tamtego pokolenia: sojuszu wszystkich klas przeciw zaborcy, z programem reform możliwych do przyjęcia dla szlachty i chłopów. Rezultatem była przegrana w walce o niepodległość, ale zarazem osiągnięcie celu w zakresie reform społecznych.<br>Bilans przegranej obejmuje dziesiątki tysięcy poległych i straconych, dziesiątki tysięcy zesłanych na Sybir, milionowe straty materialne. Obejmuje utratę wąskiej autonomii przyznanej Wielopolskiemu, rusyfikację szkół i administracji, duże ubytki polskości na Litwie i Rusi, a także kryzys moralny społeczeństwa, które na dłuższy czas przestało wierzyć w możność wyrwania się z obcego jarzma.<br>Na przeciwnej skali umieścimy, jak to czynili sami przywódcy powstania: uwłaszczenie chłopów, przeprowadzone