w czynnikach naturalnych, ale i w monopolu technicznym jakiegoś innego kraju. Chiny chroniły przez stulecia sekret produkcji jedwabiu, a Brytyjczycy w wieku XVIII i XIX starali się zachować monopol na produkcję maszyn, zakazując wyjazdów zagranicznych swoim rzemieślnikom i specjalistom. W obu wypadkach tajemnice technologiczne zostały przełamane. W warunkach współczesnych przejściowy monopol na produkcję i eksport określonych wyrobów dają wynalazki - efekt systematycznych badań i prac rozwojowych. Zdolność do wytwarzania (i upowszechniania) użytecznych wynalazków jest potężnym motorem postępu gospodarki. A działa on przy szczególnym zestawie i sprężeniu instytucji gospodarczych, oświatowych i badawczych. Wzorem są tutaj Stany Zjednoczone. Współczesne monopole techniczne pokonuje się legalnie