czy połączenie gospodarki rynkowej z luźno rozumianym demokratycznym socjalizmem było rzeczą realnie możliwą, pozostać musi sprawą otwartą. Przygotował własną klęskę I wreszcie sprawa dla nas najważniejsza - sprawa wolności. Nawet najmocniej ugruntowane przekonanie o całkowitym i nieuchronnym fiasku gospodarczych reform Gorbaczowa nie może uzasadnić poglądu, że pieriestrojka nie odniosła sukcesu w nadawaniu systemowi "ludzkiej twarzy", czyli w uczynieniu go możliwym do pogodzenia z wolnością intelektualną, moralną, a nawet polityczną. Zaś w tej właśnie dziedzinie osiągnięcia Gorbaczowa nie mieściły się w ramach nawet najszerzej pojętej zmiany wewnątrzsystemowej - zmieniały one cały system przez śmiałe usuwanie jego cech totalitarnych, niszczenie spuścizny strachu i umysłowego poddaństwa