pięć lat. Tam rozpoczął naukę w klasycznym gimnazjum, a dwa lata później wstąpił do niższego seminarium duchownego, gdzie jako 12-latek zaczął przygotowania do kariery duchownej. Od tego momentu Kościół stał się jego jedyną ojczyzną; miejscem, które pokochał i któremu poświęcił znaczną część nie tylko swojego życia, lecz także pracy naukowej (doktorat napisał właśnie o rozumieniu Kościoła). <br>Wojna początkowo specjalnie go nie dotyczyła. Był wprawdzie wraz z bratem w Hitlerjugend, ale nie z własnej woli - młodych ludzi wcielano w szeregi organizacji przymusowo. Dopiero gdy Niemcy zaczęli przegrywać na rozmaitych frontach, młodziutki uczeń seminarium został powołany do Korpusu Obrony Przeciwlotniczej. Choroba sprawiła