z zesłaniem na Syberię włącznie. Każda skarga chłopa na swego pana miała być karana katorgą. Przywilej Katarzyny z 1785 r. podnosił prawa szlachty w stosunku do innych stanów (wolność od podatków, kar cielesnych) i ustanowił szlachecki samorząd gubernialny w postaci zgromadzeń szlacheckich, wybierających swych marszałków i mających prawo zgłaszania przez nich swych postulatów nie tylko gubernatorowi, ale także władzom centralnym. <br><br> Wśród innych warstw społecznych wzrosło znaczenie mieszczaństwa, wobec silnego poparcia udzielanego przez cara dla handlu i przemysłu. Kupcy, podzieleni według zamożności na dwie gildie, uzyskali ograniczony samorząd w miastach. Po otwarciu portów bałtyckich handel zagraniczny uzyskał znakomite warunki rozwoju, władza usilnie popierała