żyć, wzrasta potęga ludzkości, a ty, barbarzyńco, masz tu stryczek, obejrzyj się za wygnaniem"#pisał w początkach XVI stulecia niemiecki humanista, Ulrych von Hutten, pod świeżym wrażeniem lektury traktatu naszego rodaka Macieja z Miechowa, O obydwóch Sarmacjach (1517). W blisko trzysta lat później przedstawiciele polskiego oświecenia będą się zastanawiać, czy niebawem nie będziemy mogli przedłużyć naszego życia do kilkuset lat i "czy wielorybom nie damy na koniec uzdy i lejców i nie będziemy nimi poszóstno jeździć od jednego bieguna świata do drugiego, po wodzie i w wodzie" (Piotr Świtkowski, 1783).<br>Rozczarowania były potem szczególnie dotkliwe. Przeżywali je zwłaszcza wyznawcy wszelkich utopii