nie może wchodzić w grę całkowite uwolnienie Marksa od odpowiedzialności za to, co z tego wynikło). Gorbaczowowskie próby obrony Lenina są równie naciągane, niekonsekwentne i w opłakany sposób nieprzekonywające. Lenin, zdaniem twórcy pieriestrojki, zasługuje na sympatię nie tyle ze względu na to, co dokonał, ile ze względu na swą zdolność nieustannego uczenia się i korygowania swych błędów. Największym osiągnięciem Lenina okazywał się NEP, zaś w dziedzinie teorii spóźnione raczej odkrycie, że o wydajności pracy decyduje nie tylko entuzjazm, lecz również indywidualne kalkulacje i interesy. Leninowska aprobata przemocy i terroru, połączona ze skrajną pogardą dla prawa i uniwersalnych norm etycznych, pominięta została