Kochanowski, Mickiewicz, poezja mnie współczesna. Jak się miała ta kraina do kraju rzeczywistego, nie jest jasne. Cały bolesny kompleks bycia Polakiem i znoszenia, jako swoich, tego mnóstwa karykaturalnie wykrzywionych gęb ludzkiej masy, której liczne cechy są przygnębiające. Przeciwko temu kompleksowi stawiałem moich bohaterów języka. W młodości przedstawiało mi się to niezupełnie wyraźnie, tyle że Pan Tadeusz istniał jako podstawa, norma. Dzisiaj wyliczam. Anonimowy zakonnik, który w piętnastym wieku przełożył tak zwany Psałterz puławski; ksiądz Leopolita, tłumacz Biblii, 1561; ksiądz Jakub Wujek; Daniel Mikołajewski, tłumacz protestanckiej Biblii Gdańskiej, 1632; Mikołaj Sęp Szarzyński, Piotr Kochanowski, tłumacz Torquata Tassa. Następnie klasycy osiemnastego wieku, poeci