w Europie, rękoma Europejczyków, jest - w sensie ideologicznym, organizacyjnym i technicznym - wytworem europejskiej kultury.<br>Europa, w znaczeniu przeze mnie używanym, oznacza obszar geograficzny, który ciągnie się od brzegów Oceanu Atlantyckiego po Ural. Oznacza też wspólne dziedzictwo duchowe, wyrastające - w rozmaitych proporcjach - z żydowskiej religii, greckiej filozofii i rzymskiego prawa. Idąc o krok dalej, można by powiedzieć (a mówiono to już wielokrotnie), że Europa to także rodzaj samowiedzy, której wewnętrzne sprzeczności i nieustające kłopoty z samą sobą legły u podstaw niezwykłych osiągnięć naukowych i technologicznych.<br>Dalej zakładam, że początków tej samoświadomości trzeba szukać w jedenastym i dwunastym stuleciu. To znaczy, w epoce krucjat