tym kraju narodu... Jest klasa szlachty polskiej, twardych dzierżycieli ziemi, wsteczników zaskorupionych w zeszłowiecznym pojęć i wyobrażeń czerepie, rozprawiająca gorliwie o wolności - - ale wolności dla siebie, wolności panowania i przodkowania we wszystkim, strzegąca najpilniej monopolium tej wolności!... I jest ciemna, upodlona w nędzy i niewoli odwiecznej masa chłopska - bezwładna i odrętwiała na ogromnych obszarach tego kraju!<br>- Ludwiku! Polska umierała na rękach Kościuszki z księgą swoich prawodawców, z księgą majowej konstytucji, zwiastującej piękniejszą przyszłość milionom ludu wiejskiego!<br>- Zwiastującej... Cóż za drogocenne słowo, Maurycy! Lecz nad łaskawość prawodawców Sejmu Wielkiego bardziej szczodra i żwawsza była łaskawość austriackiego cesarza, którego patenty więcej ludzkości i