ogniste sumienia", wyrastające dzięki męczeńskim zrywom jednostek, staje się w toku historii prędzej czy później emblematem nowej tyranii (wiersz "Kto jest z ciepłego stada wygoniony"). Poglądy doprawdy ani oryginalne, ani głębokie. Już trzydzieści lat temu wykpił je błyskotliwie autor Hommage to Catalonia w jednym ze swoich esejów, gdzie podobne przekonania określił nazwą gradualizmu katastroficznego (według tej teorii "niczego nie da się nigdy osiągnąć bez przelewu krwi, bez kłamstwa, tyranii i niesprawiedliwości, z drugiej strony jednak nie można się spodziewać, że nawet największy przewrót przyniesie jakieś istotne zmiany na lepsze. Proces historyczny z konieczności łączy się z nieszczęściami, ale każda następna epoka