dla posiadających mniejsze role. Chłopi podlegali sądownictwu dworu , co stawało się uciążliwe, gdy właściciel dóbr stanowił stronę w sporze. Na ogół we wsiach istniała jednak również samorządna ława wiejska, pełniąca określone funkcje sądowe i rozstrzygająca głównie sprawy majątkowe i konflikty w obrębie społeczności wiejskiej, tzw. gromady. Chłopi mieli ograniczoną wolność osobistą przede wszystkim jeśli chodzi o prawo opuszczania wsi, zgody właściciela wymagały także małżeństwa między mieszkańcami osiedli należących do różnych dworów.<br><br>Wszystkie te powinności i ograniczenia włościan wynikały z faktu użytkowania przez nich ziemi należącej do właściciela wsi. Również ziemianin miał konkretne, ukształtowane przez ówczesny obyczaj, obowiązki w stosunku do swoich