polskie latem roku 1983 Jarosława Marka Rymkiewicza - literacka riposta na ogłoszenie stanu wojennego. Co prawda niektórzy wolą nazywać tę książkę, integralnie związaną ze światem wyobraźni poetyckiej autora, bardziej poematem dygresyjnym niż powieścią. Pamiętajmy wszakże, iż miana powieści odmawiano utworom takim, jak Ulisses czy Śmierć Wergilego. Mniej szans na przetrwanie mają ówczesne drugoobiegowe utwory Konwickiego i Bocheńskiego, zapewne więcej - opowiadania Marka Nowakowskiego i Janusza Andermana.<br> Opowiadania, a nie powieści (w przypadku Nowakowskiego bliskie technice reportażu, zebrane w tomie zatytułowanym wymownie Raport o stanie wojennym).<br> Rozmaite podsumowania, próby bilansu i plebiscyty, publikowane na łamach prasy literackiej obiegu oficjalnego w latach 1977-1989, świadczyć