harmonię, nieosiągalną tam, gdzie go nie ma. Durkheim uznał religię za fakt socjologiczny i przyznał jej wielkie znaczenie w rozwoju społeczeństw. Filozofia znowu przyczyniła się do zaniku przekonań o świecie jako mechanizmie. Poddając analizie nasze myślenie naukowe, odkryła pewne oddalenie naszych hipotez naukowych od świata zjawisk - co później miał Bergson posunąć aż do skrajności. Nie tylko - Renouvier, badając sądy logiczne, rozróżniał w każdym sądzie akt uwagi, a więc wyboru i wysiłku woli. Ponieważ nie wszystko da się dowieść, pierwsze i najbardziej ogólne zasady są uznane, bo tak chcemy. Nawet samo zaufanie, jakie żywimy do rozumu, zakłada dobrowolne przystąpienie, postulowanie jego przydatności