pierwotnie ten film miał się nazywać wprost Milczenie Boga) twórca przeżył, jak to określa, "całkowity rozkład wszelkich pojęć pozaziemskiego zbawienia. Dojrzewało to we mnie cały czas przez wszystkie te lata i zostało zastąpione - aby to określić niezręcznie - poczuciem świętości, którą człowiek odnajduje w sobie. Jedynej świętości, która naprawdę istnieje. świętości powszechnej tego świata. [...] Pojęcie miłości jest jedyną możliwą do pomyślenia formą świętości" (Bergman on... jw.). Ale przecież już w filmach trylogii, nawet w znacznie wcześniejszych jak Siódma pieczęć i Tam, gdzie rosną poziomki metafizyczne nienasycenie szuka pociechy wśród ludzi i tylko tam ją znajduje, choćby na krótką chwilę, choćby jako ulotną