nerwicy, w którym pozostajemy co najmniej od roku 1795. W tym właśnie kierunku poszli rozmówcy redaktorów Osicy i Sowy, mianowicie Andrzej Ajnenkiel, Henryk Samsonowicz, Jerzy Skowronek i Janusz Tazbir. Z ich wywodów wynika wyraśnie, że mogliśmy wyjść z zakrętów historii jeszcze bardziej poszkodowani.<br>Czarny scenariusz dziejów czekał nas w przypadku przyjęcia chrześcijaństwa w obrządku wschodnim, nie mówiąc już o konsekwencjach klęsk, jakie Polska mogłaby ponieść pod Grunwaldem i pod Wiedniem. Na ten ostatni temat wypowiadam się w szkicu Pod tureckim jarzmem. Kiedy go ogłosiłem po raz pierwszy ("Polityka" 1996), replikował mi na łamach tegoż tygodnika Konstanty Gebert, zwolennik bardziej optymistycznej opcji