Kilka lat wcześniej Jarosław Iwaszkiewicz wydał ostatni tom Sławy i chwały i, mimo pozytywnych (oczywiście!) recenzji, krytycy musieli mieć świadomość, że powieść tego rodzaju nie usatysfakcjonuje już współczesnego odbiorcy.<br> Jak zwykle bywa w takich sytuacjach, pierwsze zapowiedzi kryzysu pojawiły się już w okresie świetności. Początek lat siedemdziesiątych - obok prób kontynuacji - przynosi pewne świadectwa wyczerpania gatunku.<br> Wystarczy porównać Sennik współczesny i Nic albo nic lub zestawić Podróż i Dworzec w Monachium. Zdawać by się mogło, że właśnie powieściopisarzy (bardziej nawet niż poetów czy dramaturgów) krępują ograniczenia coraz ostrzejszej PRL-owskiej cenzury. Narodziny drugiego obiegu i zdarzające się coraz częściej przypadki publikowania utworów