przerywany bywa co pewien czas przez opisy i dygresje. I jedne, i drugie stanowiły od czasów starożytności cechy dystynktywne poematu dydaktycznego. Traktowano je jako „statuy dla ozdoby domu", były więc rodzajem artystycznej interpolacji w toku specjalistycznego wykładu „ja" mówiącego. W utworze Koźmiana do ciekawszych opisów należy opis konia rasy polskiej, suszy nękającej świat roślinny i zwierzęcy, epidemii moru oraz pożaru lasu. Wszystkie jednak wątki opisowe w Ziemiaństwie, choć stosunkowo liczne, pozbawione są z reguły samodzielności stylistycznej i podporządkowane nastawieniu dydaktycznemu, a niekiedy wręcz prakseologicznemu. Większą autonomię stylistyczną i kompozycyjną mają, szczególnie w pieśni czwartej, dygresje: osobiste, filozoficzne i religijne