sentymentu do wierzenia". Sama nauka przyszła tutaj z pomocą, i to w jej dwóch najmłodszych i znakomicie rozwijających się dyscyplinach - psychologii i socjologii. W psychologii natknięto się na przeżycia religijne jako fakty, którym nie sposób zaprzeczyć. William James wywarł silny wpływ, ustalając normalny charakter przeżyć religijnych - a normalność według niego rozpoznaje się po skuteczności praktycznej, po owocności wysiłków - co pierwiastek religijny w człowieku spełnia doskonale, stwarzając harmonię, nieosiągalną tam, gdzie go nie ma. Durkheim uznał religię za fakt socjologiczny i przyznał jej wielkie znaczenie w rozwoju społeczeństw. Filozofia znowu przyczyniła się do zaniku przekonań o świecie jako mechanizmie. Poddając analizie nasze