się na dworach cezarów, to przecież nie one decydowały o popularności ówczesnego wina. Wino było powszechnym napitkiem towarzyszącym posiłkom, toteż jego wytwarzanie stało się najpierw tym światem, w którym człowiek mógł ujawnić całą swoją inwencję twórczą. Bez przerwy rozwijając wiedzę o uprawach, o winorośli rozprzestrzeniającej się po wzgórzach greckich i rzymskich, usprawniając też produkcję w całym jej cyklu: zbierania, wytłaczania, fermentowania, przelewania, beczkowania, przechowywania. Winnica w cywilizacji śródziemnomorskiej staje się jednym z najważniejszych działów rolnictwa. Zmienia krajobraz nie tylko natury, ale i życia. Wzbogaca je o nowe smaki, o nowe doznania i nowe radości. Ożywia wyobraźnię. Powtórzmy raz jeszcze: "Cywilizować znaczy