i bardzo reprezentatywnych dla wielkiej literatury - wątków w filmy częstokroć krańcowo odmienne tematycznie, historycznie i stylistycznie jest już swoistą i godną bacznej uwagi metodą włoskiego mistrza. Wzorowanie pierwszej części Zmierzchu Bogów (znowu Nietzsche!) na Buddenbrookach, choć bez żadnych związków fabularnych z tą powieścią, uzasadnione jest gatunkiem i tematem filmu: rodzinną sagą przedstawiającą rozkład świetnego rodu niemieckich przemysłowców w bezpośrednim związku z przedstawionym procesem genezy nazizmu, tak żywo interesującym wielkiego niemieckiego pisarza w późniejszym okresie twórczości, a wcześniej - najpierw ulegającemu niebezpiecznemu prądowi czasu (w Betrachtungen eines Unpolitischen), by niedługo potem przenikliwie dostrzec wiszącą nad światem gro- zę (w Czarodziejskiej górze). Nota bene