Francja magnetycznie przyciągała snobizm inteligencji, była równoznaczna z kulturą Zachodu, bo nie Niemcy, nie Włochy, nie Anglia. Dlatego klęska Francji w 1940 roku tak przygnębiła Warszawę okupowaną. Odczytano to jako koniec Europy. I czyż nie był to koniec? Europę miały znowu ustanowić mocarstwa wobec niej zewnętrzne.<br> Wstyd mi mojego zachodniego snobizmu, ale otrzymałem go razem z moim wychowaniem. Dwa pobyty w Paryżu osłabiły mój obraz Francji jako kraju literatury i sztuki, wzmocniły inny obraz, kraju, w którym liczy się każdy grosz i o którym prawdę znają ciężko pracujący polscy robotnicy-imigranci. Napisałem wiersz o barakach dla bezrobotnych w Levallois-Perret. Jakkolwiek