złowrogich dla Turcji zamiarów rosyjskich. Wiek XIX i początek XX wieku będzie dla Turcji epoką, która doprowadzi ją do samej krawędzi tej przepaści, w jaką wpadła Rzeczpospolita w wieku XVIII. Ostatecznie jednak, pozbawiona większości swych dawnych posiadłości, utrzyma się jako niezależne państwo i stanowić będzie (jak długo?) cennego dla Zachodu sojusznika w stawianiu zapory przed dalszą, tym razem już na Bliski Wschód skierowaną, ekspansją rosyjską. Bez cienia przesady można stwierdzić, że koło połowy XX w. Związek Radziecki, sukcesor Rosji carskiej, i ile jeszcze nie spełnił całkowicie starych marzeń rosyjskich o dominacji na Bałkanach, to jednak do tego celu bardzo się przybliżył