powszechnym poczuciem moralnym było zbrodnią i zdradą w PRL. Z drugiej strony pozostali kompletnie niewrażliwi na to, co społeczeństwo, które zbuntowało się przeciw "realnemu socjalizmowi", wyniosło jednak z tego ustroju jako doświadczenie trwałe: pewną normę sprawiedliwości społecznej, prawo do pracy i wykształcenia. Ludzi obrażano inwektywami o rzekomo zbiorowej kolaboracji i spadku po <foreign lang="lat">homo sovieticus</>. Przegrani natomiast, związani z powojenną formacją, woleli liczyć na błędy zwycięzców niż sami przewartościować przeszłość, pozbyć się obciążeń PRL-owskich i umożliwić kształtowanie nowego układu. I nie pomylili się. Mimo przytłaczających bagaży i kompleksów przeszłości - rychło powrócili do władzy. Wskutek oporów po obydwu stronach wielki przełom ugrzązł