nie zależy w tym ani od ludzi, ani od Boga. Kiedy proces odrywania się motywacji czynów od społecznego podłoża idzie dalej - gdy więc to, co miało być ćwiczeniem do zdobycia potęgi, staje się samoistną wartością - mamy postać Lafcadia z Lochów Watykanu Gide'a. Lafcadio wyrzuca z pędzącego pociągu nie znanego sobie staruszka - nie ma w tym żadnego celu, zbrodnia nie przyniesie mu najmniejszej korzyści. Dokonuje tego, aby przekonać się, czy możliwy jest "act gratuit", a więc akt niezależny od jakichkolwiek determinant, najwyższe potwierdzenie absolutnej wolności człowieka. W układ powiązanych ze sobą zjawisk wpada ten akt jak grom z jasnego nieba, nie wynika