badanych do reagowania i to nie na pojedynczą zmienną niezależną wprowadzoną do układu przez badacza, ale na cały kontekst eksperymentalny, a więc na aktualnie działający na osobę badaną kompleks zmiennych. Z badań eksperymentalnych przeprowadzonych przez Orne'a wynikało, że występowanie efektu eksperymentalnego miało miejsce tylko wówczas, gdy badani uświadamiali sobie hipotezę testowaną przez badacza. Nie stwierdzono natomiast występowania efektu eksperymentalnego w zachowaniach tych osób badanych, które nie były zdolne do werbalizacji hipotezy badawczej. Oznacza to, że postrzeganie hipotezy testowanej przez badacza jest trafniejszym predyktorem wystąpienia efektu eksperymentalnego w zachowaniu się osoby badanej w sytuacji eksperymentalnej niż deklaracja tejże osoby zdająca sprawę z