nie mogli zdobyć się na aprobatę dla moralnej strony podobnego postępowania. Borejsza przypomina, iż niektóre z polskich czasopism zrezygnowały ze współpracy z pisarzem, a księgarze warszawscy "odmówili nawet wydania dalszego ciągu cyklu jego powieści historycznych". Kiedy zaś po śmierci Kraszewskiego chciano go pochować w narodowym panteonie, na Skałce w Krakowie, trumna musiała dotrzeć na miejsce okrężną drogą. Pamiętliwy rząd Bismarcka nie przepuścił jej bowiem przez teren Rzeszy.<br>Nie tylko z uwagi na samą chronologię sprawę Kraszewskiego umieściłem na końcu moich rozważań. Stanowiła ona bowiem najważniejszy dylemat moralny, z jakim musieli się uporać polscy patrioci XIX stulecia. Złamanie przysięgi najmniej ich chyba