wyrazić się w jakimś wspólnym działaniu, kiedy coś z nich wynika, kiedy stanowią funkcjonalny organ społeczny. Pozbawione tego jedynego istotnego uzasadnienia zanikły, musiały zaniknąć.<br>Społeczeństwo zatomizowało się, zainteresowania i energia skoncentrowały się na wysiłku osobistego przetrwania, i to przetrwania w możliwie najdogodniejszych warunkach indywidualnych. Odbywało się to pod znakiem konformizmu, uważnego i starannie przemyślanego przystosowywania się do wymogów sytuacji. Była w tym jakaś głęboka, choć nie zawsze uświadomiona konsekwencja: zablokowanie energii społecznej przez system polityczny musiało wywołać powszechne przestawienie się na sprawy prywatne, w których było jeszcze miejsce na skuteczną aktywność. Rzeczywistość uczyła egoizmu, uzasadniała go, czyniła go jedyną realistyczną postawą